Tinh dầu là gì? Phương pháp chiết xuất tinh dầu
Tinh dầu tên tiếng Anh là Essential Oil, là dạng lỏng tập trung của các chất dễ bay hơi tự nhiên trong thực vật có mùi thơm. Người ta ví tinh dầu là nhựa sống của cây, mang sức sống và năng lượng tinh khiết nhất. Chúng mạnh hơn 50 đến 100 lần các loại thảo dược sấy khô.
Các phân tử tinh dầu có xu hướng thay đổi nhanh chóng từ trạng thái lỏng hoặc rắn sang khí ở nhiệt độ phòng. Bằng cách bay hơi nhanh chóng này tinh dầu dễ dàng tương tác trực tiếp đến khứu giác. Vì vậy khi mở nắp tinh dầu bạn sẽ cảm nhận được mùi hương rất mạnh ở một khoảng cách nhất định. Đa số các loại tinh dầu đều trong veo, nhưng cũng có một số có màu vàng hoặc hổ phách như: tinh dầu sả chanh Lemongrass, tinh dầu cam ngọt Orange, tinh dầu hoắc hương,…
Từ thời cổ đại, tinh dầu đã được dùng trong các liệu pháp hương thơm để chăm sóc cơ thể khỏe mạnh, cân bằng tinh thần và làm đẹp hiệu quả. Tinh dầu được dùng nhiều trong ngành sản xuất nước hoa, mỹ phẩm, xà phòng,… Ngoài ra người ta cũng dùng chúng để tạo hương cho thực phẩm, đồ uống,…
Tinh dầu không nguyên chất vẫn giữ được mùi hương của tinh dầu. Vì vậy, ngay cả các chuyên gia cũng không thể đánh giá được chất lượng, độ tinh khiết của tinh dầu bằng cách nhìn hoặc ngửi.
Tinh dầu ép lạnh được coi là cao cấp nhất trong các loại tinh dầu. Vì quá trình ép lạnh không dùng nhiệt, nên tinh dầu giữ lại được hàm lượng mùi thơm chính xác của thực vật. Tuy nhiên, quá trình ép lạnh này không thích hợp để chiết xuất nhiều loại tinh dầu.
Trước đây, người ta sẽ ép trái cây bằng miếng bọt biển, sau đó ép miếng bọt biển để lấy dầu. Ngày nay, tinh dầu được ép lạnh bằng quá trình cơ học và được tách ra từ hỗn hợp nước ép dầu.
Chưng cất hơi nước là quá trình hơi nước đi qua các nguyên liệu trong một bình chứa kín. Tinh dầu dễ bay hơi hơn cùng với hơi nước và đi qua lỗ thông hơi vào trong một buồng ngưng tụ. Ở đây cả hơi nước và tinh dầu đều chuyển thành dạng lỏng và phân tách riêng do tính chất.
Hầu hết các loại tinh dầu đều nhẹ hơn nước, vì vậy chúng nổi lên trên và được tách ra. Ngoài ra, còn có một số ngoại lệ khác như tinh dầu đinh hương,… chúng nặng hơn nước và tạo thành lớp dưới cùng.
Mặc dù nguyên liệu được làm nóng trong quá trình chưng cất hơi nước, nhưng không bị đun nóng đến điểm sôi riêng của chúng. Các thành phần dễ bay hơi đều có điểm sôi riêng có thể cao hơn nhiều với điểm sôi của nước. Vì vậy tinh dầu chiết xuất bằng hơi nước được xem là tinh dầu chất lượng chỉ sau tinh dầu ép lạnh.
Rượu đã là dung môi truyền thống để chiết xuất tinh dầu vì nó phổ biến, dễ bay hơi để lại tinh dầu nguyên chất. Các quy trình chiết xuất tinh dầu hiện nay sử dụng một số hợp chất hữu cơ dễ bay hơi khác như axeton, propan, và hexane. Khả năng của các hóa chất này để lại dư lượng chất độc hại rất đáng nghi ngờ vì vậy tinh dầu chiết xuất bằng dung môi không được sử dụng để điều trị.
Các phân tử tinh dầu có xu hướng thay đổi nhanh chóng từ trạng thái lỏng hoặc rắn sang khí ở nhiệt độ phòng. Bằng cách bay hơi nhanh chóng này tinh dầu dễ dàng tương tác trực tiếp đến khứu giác. Vì vậy khi mở nắp tinh dầu bạn sẽ cảm nhận được mùi hương rất mạnh ở một khoảng cách nhất định. Đa số các loại tinh dầu đều trong veo, nhưng cũng có một số có màu vàng hoặc hổ phách như: tinh dầu sả chanh Lemongrass, tinh dầu cam ngọt Orange, tinh dầu hoắc hương,…
Từ thời cổ đại, tinh dầu đã được dùng trong các liệu pháp hương thơm để chăm sóc cơ thể khỏe mạnh, cân bằng tinh thần và làm đẹp hiệu quả. Tinh dầu được dùng nhiều trong ngành sản xuất nước hoa, mỹ phẩm, xà phòng,… Ngoài ra người ta cũng dùng chúng để tạo hương cho thực phẩm, đồ uống,…
1. Tinh dầu nguyên chất là gì?
Tinh dầu nguyên chất là tinh dầu được chiết xuất 100% từ thực vật, không thêm bất cứ thành phần hóa học nào khác. Tinh dầu nguyên chất an toàn cho sức khỏe, có thể dùng để ăn uống được ở hàm lượng nhất định theo hướng dẫn của bác sĩ. Trừ một số loại tinh dầu nguyên chất từ dược thảo không ăn uống được như: tinh dầu bách, tinh dầu lộc đề xanh Wintergreen,…
Nếu không đủ tinh khiết từ thiên nhiên thì tinh dầu không thể dùng để ăn uống được.
2. Tinh dầu không nguyên chất là gì?
Tinh dầu không nguyên chất là tinh dầu nguyên chất đã pha các thành phần hóa học khác. Cũng có thể là tinh dầu được được chiết xuất từ thực vật nhưng chưa đạt chất lượng tinh khiết trong thành phần có lợi cho sức khỏe.Tinh dầu không nguyên chất vẫn giữ được mùi hương của tinh dầu. Vì vậy, ngay cả các chuyên gia cũng không thể đánh giá được chất lượng, độ tinh khiết của tinh dầu bằng cách nhìn hoặc ngửi.
3. Tinh dầu tổng hợp là gì?
Tinh dầu tổng hợp còn gọi là hương liệu, dầu thơm hóa tổng hợp có tên tiếng Anh là: Perfume / Perfume Oil / Fragrance Oil / Scented Oil. Tinh dầu tổng hợp là tinh dầu được tổng hợp từ hương liệu bắt chước mùi thơm của tinh dầu. Chúng còn tạo ra mùi thơm của các loại cây không có tinh dầu (như táo, dâu tây,…) hay mùi hương mới (mùi biển Hawaii,…).
Tinh dầu tổng hợp thường được dùng để tạo hương trong ngành mỹ phẩm, xà phòng, thuốc lá, sản phẩm vệ sinh,…
4. Phương pháp chiết xuất tinh dầu
4.1. Ép lạnh
Ép lạnh là phương pháp thường được dùng để chiết xuất tinh dầu từ vỏ quả, vật liệu thực vậy dễ dàng giải phóng được các thành phần thơm. Tinh dầu ép lạnh có mùi thơm tươi mới và có màu sáng như: tinh dầu vỏ bưởi Grapefruit,…Tinh dầu ép lạnh được coi là cao cấp nhất trong các loại tinh dầu. Vì quá trình ép lạnh không dùng nhiệt, nên tinh dầu giữ lại được hàm lượng mùi thơm chính xác của thực vật. Tuy nhiên, quá trình ép lạnh này không thích hợp để chiết xuất nhiều loại tinh dầu.
Trước đây, người ta sẽ ép trái cây bằng miếng bọt biển, sau đó ép miếng bọt biển để lấy dầu. Ngày nay, tinh dầu được ép lạnh bằng quá trình cơ học và được tách ra từ hỗn hợp nước ép dầu.
4.2. Chưng cất hơi nước
Tinh dầu từ lá, hoa, rễ, và vỏ cây thường được chiết xuất bằng phương pháp chưng cất hơi nước. Tinh dầu oải hương Lavender, tinh dầu hoa hồng Rose, tinh dầu bạc hà Peppermint, tinh dầu đàn hương,…đều được chiết xuất bằng cách này.Chưng cất hơi nước là quá trình hơi nước đi qua các nguyên liệu trong một bình chứa kín. Tinh dầu dễ bay hơi hơn cùng với hơi nước và đi qua lỗ thông hơi vào trong một buồng ngưng tụ. Ở đây cả hơi nước và tinh dầu đều chuyển thành dạng lỏng và phân tách riêng do tính chất.
Hầu hết các loại tinh dầu đều nhẹ hơn nước, vì vậy chúng nổi lên trên và được tách ra. Ngoài ra, còn có một số ngoại lệ khác như tinh dầu đinh hương,… chúng nặng hơn nước và tạo thành lớp dưới cùng.
Mặc dù nguyên liệu được làm nóng trong quá trình chưng cất hơi nước, nhưng không bị đun nóng đến điểm sôi riêng của chúng. Các thành phần dễ bay hơi đều có điểm sôi riêng có thể cao hơn nhiều với điểm sôi của nước. Vì vậy tinh dầu chiết xuất bằng hơi nước được xem là tinh dầu chất lượng chỉ sau tinh dầu ép lạnh.
4.3. Dung môi chiết xuất
Dung môi chiết xuất là một quá trình hóa học, nơi một dung môi thích hợp được sử dụng để liên kết với các tinh dầu dễ bay hơi trong nguyên liệu. Dung môi này sau đó được tách ra khỏi hỗn hợp, để có được tinh dầu.Rượu đã là dung môi truyền thống để chiết xuất tinh dầu vì nó phổ biến, dễ bay hơi để lại tinh dầu nguyên chất. Các quy trình chiết xuất tinh dầu hiện nay sử dụng một số hợp chất hữu cơ dễ bay hơi khác như axeton, propan, và hexane. Khả năng của các hóa chất này để lại dư lượng chất độc hại rất đáng nghi ngờ vì vậy tinh dầu chiết xuất bằng dung môi không được sử dụng để điều trị.